Uçak yolculuğu ne kadar güvenli?

Birçok havayolu ÅŸirketi uçuÅŸlarına yeniden baÅŸladı. Ancak önce koronavirüsün yayılma riskini azaltmaları gerekiyor. Koronavirüs salgını sırasında dünya genelinde uçak yolculukları durma noktasına geldi. Nisan’daki düşüş, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 95 civarındaydı. Bazı havayolu ÅŸirketleri hiç uçak kaldırmadı, bazıları ise tedarik zincirinin devamına katkıda bulunmak ve ne kadar olursa para kazanabilmek için kargo taşımacılığına yöneldi.UçuÅŸlarını askıya alan birçok ÅŸirket ÅŸimdi yeniden seferlerine baÅŸlıyor. Easyjet, bu ayın baÅŸlarında uçuÅŸlarına sınırlı sayıda seferle baÅŸladı. Ryanair Temmuz’dan itibaren uçuÅŸlarının yüzde 40’ını baÅŸlatacağını söylüyor. Sınırlı sayıda sefer baÅŸlatan Air France ve Lufthansa da talebe göre uçuÅŸlarını artırmayı umuyor.Ä°ngiltere’de ise 8 Haziran’da alınan bir kararla, ülkeye giriÅŸ yapanların iki hafta süreyle kendilerini karantinaya alma zorunluluÄŸu getirildi. Bu karar, uçak yolculuÄŸu yapacak olanların durumunu zorlaÅŸtırdı.Fakat hükümetin riskin düşük olduÄŸu belli ülkeler için bu kuralı yakında kaldıracağı konuÅŸuluyor. Böyle bir karar, insanların popüler turizm merkezlerine gidebilmelerini saÄŸlayacak. Peki yolcular, güvenli bir ÅŸekilde uçabilecek mi? ya da enfeksiyon riski altında mı olacaklar? Ä°ki arka ya da iki ön sıra kuralı Covid-19, görece yeni bir virüs. Bu nedenle uçak yolcuları arasında virüsün nasıl yayılabileceÄŸine dair yeterince veri yok. Ama daha önce solunum yolu hastalıklarının uçaklarda nasıl yayıldığına iliÅŸkin yapılmış araÅŸtırmalar var.ABD Hastalık Koruma ve Kontrol Merkezleri CDC, mevcut veriler ışığında ciddi enfeksiyonları bulunan kiÅŸilerin iki sıra önünde ve iki sıra arkasında oturan yolcuları izlemeye çalışıyor.2018’de Atlanta’daki Emory Ãœniversitesi tarafından yapılan bir araÅŸtırmada yolcular ve mürettebatın uçak içindeki hareketleri temel alınarak bunun hastalığın bulaÅŸmasına nasıl etkisi olduÄŸuna bakıldı. ‘Bir metre uzaktakiler için sorun yok’ Bilgisayar modellemelerine dayandırılan araÅŸtırmada ÅŸu sonuca varıldı: ‘Zerrecik yoluyla bulaÅŸan solunum yolu hastalıklarında, hasta kiÅŸiden bir metre daha uzakta oturan kiÅŸilere hastalık bulaÅŸmasıolası deÄŸil. Bu nedenle hastalığın bulaÅŸma olasılığı bir ön ya da bir arka sırayla sınırlı.’ Buna tezat bir ÅŸekilde, aynı bilim insanları tarafından yapılan baÅŸka bir araÅŸtırmada, gerçek hayat koÅŸullarında Sars ya da grip vakalarında, hastaların sadece yakınındakilere deÄŸil, uzakta oturan yolculara da virüs bulaÅŸtırabileceÄŸine iÅŸaret ediyordu.Uzmanlar buna şöyle bir açıklama getiriyor: ‘Hasta olan yolculardan bazıları, hastalığı zerrecikleri soluyarak deÄŸil, havaalanında, uçaÄŸa binerken ya da uçaktan çıkarken veya mikroplu yerlere temas ederek kapmış olabilir.’Simülasyonlar da kabin memurlarının uçak içinde farklı yerlere gittiÄŸi ve yolcularla yakın temasta bulunduÄŸu için hastalık bulaÅŸtırabileceÄŸine iÅŸaret ediyor ve hasta olan personelin uçmaması gerektiÄŸi belirtiliyor. 15 saatlik uçuÅŸta iki hasta vardı, kimse koronavirüse yakalanmadı Kanada kamu saÄŸlığı yetkilileri, Guangzhou-Toronto seferini yapan bir uçakta iki yolcuda Covid-19 bulunduÄŸunu ancak sonrasında baÅŸka bir hiçbir yolcunun hastalığa yakalanmadığını tespit ettiklerini söylüyor. 15 saat süren uçuÅŸta 350 kiÅŸi vardı. Birçok kiÅŸi, kapalı bir alanda uzun süre oturma sonucu kaçınılmaz olarak hastalığın yayılabileceÄŸini düşünse de Airbus’un baÅŸ mühendisi bunun doÄŸru olmadığını söylüyor. Airbus’un baÅŸ mühendisi: Uçaktaki hava çok temiz Jean-Brice Dumont, modern uçakların hava çok temiz olacak ÅŸekilde tasarlandığını belirterek ‘Matematiksel olarak hava iki-üç dakikada bir yenileniyor. Bu, saatte 20-30 kere etrafınızdaki havanın tamamen yenilenmesi anlamına geliyor’ diyor.Normalde motor yoluyla uçağın dışından alınan hava, kabin içindeki dönüştürülmüş havayla karıştırılıyor. Sıcaklık ve nemi doÄŸru seviyede tutmak için yeniden kullanılan dönüştürülmüş hava, hastanelerdekine benzer HEPA (Çok hassas hava filtresi) filtrelerinden geçiriliyor. ‘HEPA filtreleri koronavirüsü yakalıyor’ Covid 19’un çapı yaklaşık 125 nanometre (bir nanometre, metrenin bir milyarda biri) ve HEPA filtrelerinin parçacık yakalama kapasitesi içinde. Bu filtreler 10 nanometre ve daha büyük parçacıkları tutabiliyor. Dumont şöyle diyor: ‘HEPA filtrelerinin standardı var. Ticari havacılıkta en yüksek standartlar söz konusu. Covid-19 büyüklüğündeki küçük parçacıkların yüzde 99,97’sini filtreliyorlar. Havanın akış yönü de enfeksiyon riskini asgariye indirecek ÅŸekilde tasarlanmıştır.’Hava dikey olarak hareket ediyor. Başınızın üzerinden verilen hava ayaklarınızın altından boÅŸaltılıyor. Bu da havadaki herhangi bir ÅŸeyin yayılma seviyesini azaltıyor. Yani birinci sırada oturan bir yolcu 20’nci sıradaki bir yolcuya hastalık bulaÅŸtıramaz.’Peki bu yeterli mi?Havanın yukarıdan aÅŸağı olan hareketi yerinden kalkan yolcular ya da kabin görevlileri tarafından bozulabilir. Böylece havayla taşınan partiküllerin yolu deÄŸiÅŸebilir.Leicester Ãœniversitesi’nden virolog Dr. Julian Tang, HEPA filtreleri iÅŸe yarasa da tüm Covid-19 zerreciklerini ya da parçacıkları yakalamayabileceÄŸini söylüyor. Dr. Tang, sonuçları bu ay yayımlanan, Covid-19’un kapalı alanlarda yayılmasını azaltma riskinin incelendiÄŸi bir araÅŸtırmada görev aldı. ‘Filtrelere sadece büyük hava akımlarında iÅŸe yarar’ Tang ÅŸunları söylüyor: ‘Filtreleme, sadece büyük hava akımlarında iÅŸe yarar. Uçak yolculuÄŸu sırasında hastalıkların çoÄŸu, yakın mesafeden yüz yüze temas yoluyla geçiyor. Uçak tren ve otobüslerde dikkat etmeniz gereken ÅŸey, yakın mesafeden parçacık solumamaktır. En büyük risk budur.’ ‘Uzakta olmak riski azaltmaz. Zerrecikler 16 metre uzaÄŸa gidebilir’ Dr. Tang, uzakta olmanın da riski azaltmadığına dikkat çekerek şöyle devam ediyor: ‘Covid-19’un havada ne kadar kaldığı bir dizi faktöre baÄŸlı. Bu, insanlara, enfeksiyonunuzun durumuna baÄŸlı. Tüm zerreciklerin iki metre çapında bir alana düşeceÄŸini söyleyemezsiniz. Bazı küçük zerrecikler havada asılı kalıp 16 metre kadar uzaÄŸa gidebiliyor ve bunların hepsi virüs taşıyabilir’ diyor.Ancak Jean-Brice Dumont, maske takmak, dirseÄŸe öksürmek ya da hapşırmak gibi basit önlemlerin riski asgariye indirebileceÄŸini vurguluyor, yolculardan mutlaka maske takmalarını istediklerini hatırlatıyor. ‘Uçakta fiziksel mesafe gerekli deÄŸil’ Uluslararası Hava Taşımacılığı BirliÄŸi (IATA)’nın emniyetten sorumlu baÅŸkan yardımcısı Nick Careen ise uçakta fiziksel mesafenin gerekli olmadığını söylüyor. Careen, asıl önemli olan ÅŸeyin kabinin sık sık ve iyice temizlenmesi ve yolcuların belli bir alanda toplanmasının önlenmesi olduÄŸunu söylüyor ve bunun tuvalet için kuyruÄŸa girilmesinin yasaklanmasını da içerebileceÄŸini belirtiyor. Virolog Dr. Tang bunu reddediyor ve ‘Sorun ÅŸu: ÖrneÄŸin ekonomi sınıfında bir kiÅŸinin 60 santimetre yakınında oturuyorsunuz. Bu kiÅŸi öksürüp hapşırıyor. Bu zerrecik filtrelemesistemine ulaÅŸamadan size gelebilir’ diyor.BirleÅŸmiÅŸ Milletler’e baÄŸlı Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) havayolu ÅŸirketleri ve havalimanları için riski azaltmaya yönelik bir dizi kural belirledi. Bu kurallar bagaj tesliminden itibaren yolculuÄŸun her aÅŸamasını kapsıyor. Uçak yolculuÄŸu için tavsiyeler Ä°ngiltere Hükümeti, bunları temel alarak bir genelge yayımladı: Dr. Tang: Ben uçaÄŸa binerim IATA’dan Nick Green enfeksiyonu önlemenin tek bir sihirli yolu olmadığını söyllerken Dr. Tang, kendisinin bazı önlemler alarak uçaÄŸa binebileceÄŸini belirtiyor ve ‘UçaÄŸa binersem maske takarım. Yüzde yüz olmasa bile bir dereceye kadar korunmuÅŸ olurum’ diyor.

Bir önceki yazımız olan Son dakika haberleri | 19 HASTALARI YAŞADIKLARINI ANLATIYOR - Koronavirüsle 40 gün mücadele eden genç hastadan yaşıtlarına... başlıklı makalemizde Genç, İzmir ve Konya hakkında bilgiler verilmektedir.